Wielki Tydzień A.D. 2022

O wiele prościej głosić chrześcijaństwo przed Chrystusem czy po Chrystusie niż stawić czoło konkretnej rzeczywistości. Być wierzącym „przed Chrystusem”, to wpatrywać się w niebo, zagłaskiwać dramaty teraźniejszości gładkimi słowami. Być wierzącym „po Chrystusie”, to wspominać Jego Mękę i zwalniać się od jej dopełniania w naszych czasach. Łatwo być Kościołem pięknej przeszłości lub nieodkrytej przyszłości. Ale jesteśmy wezwani do bycia Kościołem teraz. W czasie przez nas nie wybranym, w czasie nam zadanym.

Kościół musi pamiętać o celu. A pierwszą drogą Kościoła jest człowiek. Realizacja tego celu odbywa się poprzez głoszenie prawdy o godności człowieka w porę i nie w porę. Realizacja tego celu odbywa się poprzez nazywanie zła złem. Zła czynionego przez konkretnego człowieka. Nie zabija nas zło abstrakcyjne, ale zło konkretne wyrządzone przez człowieka człowiekowi.

Kościół potrzebuje wyjścia. Każda Pascha jest takim wyjściem do świata. Była wyjściem czasu pandemii, teraz jest wyjściem czasu wojny. I w tym wyjściu Kościół potrzebuje nie dyplomacji, lecz odwagi. Nie potrzebuje polityki wiary, ale świadectwa wiary. Nie potrzebuje niewierzących dyplomatów, lecz świadków.

Kiedyś historia zapyta, gdzie był Bóg w czasie tej wojny. A właściwie zapyta, gdzie byli ci, którzy w Niego wierzą? Czy zatrzyma nas w kościele lęk przed groźbami tyrana, który depcze godność i życie ludzkie? Czy jako wierzący zatrzymamy Boga w kościele? Czy Kościół ma prawo opuścić świat? Czy świat zasługuje na opuszczenie przez Kościół?

Tak bardzo chciałoby się głosić nową ideologię, że wszyscy są winni, rozmyć odpowiedzialność, pomieszać kata z ofiarą. Ale grzeszy konkretny człowiek, konkretnymi czynami. Grzeszy przez rzeczy popełnione i przez sprawy zaniedbane. Trzeba więc nazwać zło, które czyni człowiek po imieniu. I trzeba po imieniu nazwać tych, którzy nawołują do grzechu zaniedbania. Zaniedbania obrony człowieka i jego godności.

Kościół nie może być starcem przepełnionym lękiem. Kościół musi być młody młodością wina nowej Paschy. Musi mieć odwagę nie tylko głosić prawdę o człowieku, ale gdy trzeba, tej prawdy bronić. Inaczej przestanie być znakiem sprzeciwu i straci swój smak i swoją wiarygodność.

Niegodny czy niegodziwy?

Wiele słów w języku polskim straciło pierwotne znaczenie. Jednym z przykładów jest mylenie znaczeń słów „niegodny” i „niegodziwy”. Pierwsze oznacza, że czegoś człowiekowi brakuje do osiągnięcia pełnej godności. Niegodny nie musi oznaczać zły. Oznacza po prostu nie spełniający wymogów godności z powodu – najprościej mówiąc – jakiegoś braku, który wcale nie musi być zawiniony. Natomiast niegodziwy oznacza postawę nie zasługującą na obdarowanie godnością, przekreśla człowieka ze względu na jego wybory.

Ludzka tajemnica wcielenia. Oznacza ona, że nie ma ani abstrakcyjnego dobra, ani abstrakcyjnego zła. One wcielają się przez człowieka. W ten sposób niegodny – wybierając dobro – staje się godny, zaś wybierający zło staje się niegodziwy, zarówno w wyborze, jak i w trwaniu w złu.

Ale przecież można powiedzieć „przepraszam”. Tylko, że to słowo ma sens nie wtedy, kiedy człowiek opowiada co złego zrobił, ale wtedy, kiedy wie w imię czego nie chce robić zła. Inaczej mówiąc, żałuje, bo chce inaczej i wierzy, że się uda. I wreszcie postanawia, to znaczy, że wie po co żałował.

Trzeba dać tylko sobie pomóc i nie wykręcać się niegodnością. Gdyby człowiek naprawdę się topił, czy wobec wyciągniętej ręki postawi pytanie: Czy jestem godny? Może niegodność to częściej po prostu wygoda i obłuda. A pielęgnowana staje się niegodziwością.

Uczynki miłosierdzia w praktyce życia

W ostatnich miesiącach to chyba najczęściej przywoływana część doktryny chrześcijańskiej. Okazuje się, że znają się na niej wierzący, ci którzy jeszcze wierzą oraz ci, którzy wierzyli w przeszłości a nawet zdeklarowani ateiści. Konsekwentnie, papież Franciszek stał się nagle, w sposób wybiórczy, autorytetem wszystkich. Czy powinniśmy stawiać znak zapytania w sytuacji, gdy ktoś jest potrzebujący? Oczywiście jest to pytanie retoryczne. Zakładam, że w większości mówimy o osobach, które są w skrajnej potrzebie i pozostanie w dotychczasowym ich kraju skutkowałoby utratą życia, zagrożeniem bezpieczeństwa czy fundamentalnych wolności.

Warto jednak w aktualną dyskusję o uchodźcach wprowadzić trochę porządku.

Po pierwsze, należy poczynić rozróżnienie pomiędzy emigrantami a uchodźcami. Oczywiście w praktyce nie da się w łatwy sposób przeprowadzić czytelnej granicy między jednymi a drugimi. Nietrudno tu o uproszczenia. Trzeba jednak pamiętać, że są ci, którzy dotarli do Europy (nikt nie dotarł za darmo) oraz pozostali, których nie było na to stać. Pomagając więc tym, którzy do Europy dotarli nie zapominajmy o tych, którzy zostali z powodu braku narzędzi i środków ratowania siebie i bliskich. To zaś będzie wymagało od Europy o wiele większej solidarności i ekonomicznego zaangażowania (aby było ono skuteczne, zapewne na zaangażowaniu ekonomicznym się nie skończy).

Po drugie, pomóc trzeba potrzebującym a nie trochę na oślep uspokajać własne sumienie, czy pomagać myśląc jednocześnie w kategoriach ekonomicznych. Poruszam ten może niewygodny wątek, ponieważ przez kilka lat miałem okazję obserwować jak taka pomoc wyglądała we Francji (Maghrebin). Nikt nie mówił tego głośno, ale po utracie kolonii przez Francję, wspomniana grupa osób stała się de facto nową formą „służby domowej”. Dzieci z tych rodzin miały prawo do szkoły – oczywiście pytanie tylko do jakiej? Była dla nich perspektywa pracy, ale pracy, której Francuz by nie podjął. Można by przytaczać przykłady wielu innych barier, które dla tych ludzi były nie do przekroczenia. Problem dla Francji zrodził się dopiero, kiedy te osoby zrozumiały swoją sytuację i zaczęły domagać się faktycznych praw. Warto o tym pamiętać próbując pomóc realnie. W takiej pomocy nie może być miejsca na spektakularne gesty, tylko trzeba siebie zapytać, czy chcemy tym osobom stworzyć prawdziwy dom i dzielić z nimi realnie swój chleb.

Po trzecie, nawet jeśli wszystkie te osoby będą miały status uchodźcy, to państwa, które domagają się zrozumienia ich sytuacji (myślę o krajach w których już są uchodźcy), jednocześnie pokazują, że pierwszym prawem nie będzie prawo uchodźcy, lecz proporcjonalne ich rozmieszczenie w poszczególnych krajach. Prawo międzynarodowe mówi, że status uchodźcy traci się, gdy „uchodźcy przybywają z bezpiecznego kraju trzeciego, który zapewnia im dostęp do postępowania o nadanie statusu uchodźcy”. Powołując się więc na solidarność w wydaniu pana Junckera (patrz jego dzisiejsze przemówienie) trzeba pamiętać, że chodzi o solidarność z Włochami, Niemcami… a w dalszej perspektywie z uchodźcami. Uchodźcy wybrali już kraje, w których chcieliby pozostać. Oczywiście po drugiej stronie debaty są ci, którzy najchętniej nie przyjęliby nikogo. I na tym polega prawdziwy problem, czy będzie to dla Europy czas rachunku sumienia z człowieczeństwa czy też czas rachunku ekonomicznego? Jak pokazują ostatnie dni, żadna ze stron nie ma jeszcze do końca oczyszczonych motywów postępowania. A przecież uchodźcy są celem tego działania a nie tylko bliższym czy dalszym jego kontekstem.

Po czwarte, najważniejsze, uchodźca jest człowiekiem i ma swoją godność. Jeśli nie określi się jasno statusu osób przybywających, to trzeba zrozumieć tych, którzy będą podnosić obawy co do liczby. Natomiast jeśli udałoby się wyselekcjonować prawdziwych uchodźców, wtedy byłoby zachowaniem nieludzkim i niemoralnym odmówienie przyjęcia każdego, niezależnie od liczby (w skrajnej potrzebie pytanie o religię brzmi wyjątkowo cynicznie).

Na koniec warto postawić sobie pytanie co tak drażni Europę w postawie Polski: czy nasza małoduszność wobec uchodźców czy też obnażanie interesów państw, które próbują kolejny raz narzucić jedyną słuszną narrację sytuacji w Europie? Warto przypomnieć sobie inne wymiary solidarności pomiędzy krajami wspólnoty europejskiej. Można więc podsumować reakcję Zachodu w stosunku do Polski następująco: fałszywe zarzuty nie spowodują prawdziwych wyrzutów sumienia. Obecna sytuacja wymaga od wszystkich stanięcia w prawdzie, a wtedy na nowo odrodzi się autentyczna solidarność. Obyśmy z tym rachunkiem sumienia nie czekali zbyt długo, bo ceną jest konkretne ludzkie życie i jego godność.

Nie mam wątpliwości co do tego, że człowiekowi w potrzebie trzeba pomóc. Mam tylko wątpliwości, jeśli rozdziałem zajmą się kolejny raz określone kraje Europy. Im bardziej stanowsko będzie wypracowane solidarnie, tym bardziej będzie zobowiązujące. I warto jeszcze dorzucić glosę marginalną: to polscy politycy po raz pierwszy powiedzieli, że nie zgadzają się na narzucone „liczby”, bo z Zachodu ciągle płynęła narracja o podziale „kwotowym”. A ja jestem jeszcze z czasów, kiedy liczby osób nie podawano w kwotach.

Verified by ExactMetrics