Wierność samemu sobie

Znamy dobrze takie postawy jak cierpliwość, wszechmoc, sprawiedliwość. Znamy też dobrze i takie: brak cierpliwości, ograniczoność powodowana wiekiem czy słabnącą pozycją. Pozornie posiadamy te pierwsze, z tą jednak różnicą, że mamy je na określony czas i przeżywamy je w czasie. Nie jesteśmy wieczni. Zaczynamy z czasem niedomagać.

Jednak to nie ograniczony czas przywołujemy na usprawiedliwienie naszych niedomagań. Najczęściej przywołujemy innych. A do prawdziwości teorii potrzebujemy potwierdzenia w praktyce. Zatem skoro inni są przyczyną naszego niespełnienia (teoria), to dowodem na to są choroby, nieszczęścia a jako najsilniejszy argument – piekło (praktyka). Oczywiście piekło dla innych, bo piekło to inni. Kto z nas wierzy w istnienie piekła dla siebie?

A czy ci „inni”, którym dzieją się złe rzeczy są gorsi od nas?

Człowiek lubi to, co potężne. Czym jest mały owoc wobec ogromnego drzewa? Dlatego inwestujemy w drzewa – wielkie i silne. Tylko, że sad owocowy tylko na pierwszym etapie wiążę się z sadzeniem drzew. Na drugim zakłada owoce.

Istotą drzewa owocowego nie jest to, że stoi i rozrasta się. Istotą jest owocowanie. Podobnie jest z wiernością samemu sobie. Doświadczyłem tego pracując w jednej z dzielnic Warszawy, w środowisku z wysokim stopniem patologii i nieprzystosowania społecznego. Niesamowita zbieżność słów i czynów. Co powiedzieli, to zrobili. Pozornie godna podziwu wierność samemu sobie i swoim „ideałom”.

Czemu ja jestem wierny? Wartościom, które sam wymyślam, schematom, które nazywam ideałami, uporowi, który zastępuje stałość i cnotę? Wierność samemu sobie to za mało. Tak jak zbyt słabym usprawiedliwieniem dla drzewa owocowego jest to, że rośnie.

Trzeba jeszcze owocować. Bo po owocach nas poznają, a nie po wielkości gałęzi i struktur, nawet najświętszych.

Polityka historyczna

Wielki Post wielu osobom, zwłaszcza wierzącym, kojarzy się z koniecznością przemiany. Można postawić pytanie, w czym konkretnie ma się ona wyrażać? Odpowiedzi jest wiele. Proponuję następującą triadę: zachwyt – otwartość – przyjęcie konsekwencji.

Zachwyt. Z zachwytem jest podobnie jak z poniedziałkiem po niedzieli i jak z pierwszym dniem pracy po urlopie. Człowiek nie nadaje się do życia. Nie lubimy poniedziałków. Może dlatego, że człowiek świętował i teraz nie wie co z tym zrobić. Odpoczywał, a nie odpoczął. Sztuka przełożenia zachwytu na życie jest nie lada umiejętnością.

Otwartość. Pozornie to takie proste. Przychodzi nowe – przyjmuję. Ktoś mówi – słucham. A jednak otwartość sprowadza się czasem do czegoś zupełnie innego. Mam swoje widzenie spraw. Przychodzi nowe – otwarcie kontestuję. Ktoś mówi – otwarcie zaprzeczam. Ktoś dzieli się tym, co zobaczył – otwarcie przekonuję, że nie widział.

Przyjęcie konsekwencji. Można mieć wspaniałe doświadczenia, swoiste „szczyty” egzystencjalnych uniesień, tylko problem polega na tym, że nie umiemy z tych szczytów zejść… w codzienność.

Przyszłość jest po przeszłości, jak wolność po wyznaniu prawdy, jak życie po śmierci. I czasami paradoksalnie próbuje się lokować przyszłość w przeszłości, w nieustannych powrotach.

Tak właśnie przebiega polityka historyczna ludzi bojących się życia, prawdy, przyszłości. Można ten lęk okrasić szacunkiem dla tradycji, konserwatywnymi poglądami, brakiem zainteresowania nowinkami, a nawet silną wiarą (w przeszłość).

A może to zwyczajny lęk? Lęk przed umieszczeniem przyszłości w przyszłości.

Niegodny czy niegodziwy?

Wiele słów w języku polskim straciło pierwotne znaczenie. Jednym z przykładów jest mylenie znaczeń słów „niegodny” i „niegodziwy”. Pierwsze oznacza, że czegoś człowiekowi brakuje do osiągnięcia pełnej godności. Niegodny nie musi oznaczać zły. Oznacza po prostu nie spełniający wymogów godności z powodu – najprościej mówiąc – jakiegoś braku, który wcale nie musi być zawiniony. Natomiast niegodziwy oznacza postawę nie zasługującą na obdarowanie godnością, przekreśla człowieka ze względu na jego wybory.

Ludzka tajemnica wcielenia. Oznacza ona, że nie ma ani abstrakcyjnego dobra, ani abstrakcyjnego zła. One wcielają się przez człowieka. W ten sposób niegodny – wybierając dobro – staje się godny, zaś wybierający zło staje się niegodziwy, zarówno w wyborze, jak i w trwaniu w złu.

Ale przecież można powiedzieć „przepraszam”. Tylko, że to słowo ma sens nie wtedy, kiedy człowiek opowiada co złego zrobił, ale wtedy, kiedy wie w imię czego nie chce robić zła. Inaczej mówiąc, żałuje, bo chce inaczej i wierzy, że się uda. I wreszcie postanawia, to znaczy, że wie po co żałował.

Trzeba dać tylko sobie pomóc i nie wykręcać się niegodnością. Gdyby człowiek naprawdę się topił, czy wobec wyciągniętej ręki postawi pytanie: Czy jestem godny? Może niegodność to częściej po prostu wygoda i obłuda. A pielęgnowana staje się niegodziwością.