Tag: tolerancja

Ograniczona wolność warunkiem tolerancji

Słowo wypowiedziane jest jak królestwo, daje władzę temu, kto go używa do panowania nad umysłami innych ludzi. Jest to jednak władza, która czasem może zniszczyć również autora wypowiadanych, czy pisanych słów. W pewnym momencie zaczyna ono bowiem żyć własnym życiem. Takie wrażenie można odnieść w związku z niedawną publikacją zamieszczoną w „Rzeczpospolitej”, dotyczącą karykatur Mahometa.

Najpierw kilka niedogodności w ocenie. Trzeba być po stronie gazety, gdyż potępiając tę postawę, opowiadamy się za fundamentalizmem religijnym, a nie w taki sposób walczy się o cześć, godność i honor. Z drugiej strony trzeba być przeciw, gdyż nie można dopuścić do mydlenia oczu tzw. dziennikarską solidarnością. Można bowiem pytać, dlaczego solidarność właśnie w tej sprawie, a jeszcze lepiej, dlaczego właśnie z duńskimi mediami, i to przez „przypadek” właśnie „Rzeczpospolita”? Z jeszcze innego punktu widzenia trzeba być „za”, gdyż w przeciwnym razie wylejemy dziecko z kąpielą, podcinając skrzydła jednemu z nielicznych, w miarę obiektywnych dzienników.

A może nie opowiadając się ani „za”, ani „przeciw”, po prostu należałoby zapytać siebie, co oznacza wolność w mediach, gdzie są jej granice, czym są prawa człowieka, skoro nie ma stałości natury ludzkiej (jak chce współczesna antropologia). Może ten konkretny przypadek pokazuje, że nie umiemy korzystać z wolności. Z jednej bowiem strony skrajnością nazywamy protesty przeciw publikacjom dotyczącym Mahometa. Z drugiej zaś, czy nie należałoby nazwać skrajnością braku reakcji na propozycję okładki numeru zerowego „Machiny”? Jej redaktor naczelny twierdzi, co prawda, że intencją nie było obrażanie uczuć religijnych, lecz prawo do wolności artystycznego wyrazu. Czy jednak w imię takiej twórczości można obrażać?

Może więc powrócić do starej zasady mówiącej, iż krańcowości się stykają. Może właśnie z tego styku fundamentalizmu z artystycznym i dziennikarskim rozmyciem zrodzą się nowe kanony w sztuce, w mediach i w życiu? A może tylko w imię tolerancji „okopiemy się” jeszcze bardziej na swoich pozycjach – tych fundamentalistycznych i tych rozmytych? Tylko, co wtedy z tolerancją? Czy będzie odnosić się wyłącznie do nas samych?

 

Tolerancja po europejsku

W świecie pluralistycznym, jak nigdy wcześniej, zauważa się potrzebę określenia katalogu wartości fundamentalnych (w nowomowie europejskiej zwanych standardami minimalnymi). Skoro bowiem społeczeństwo zbudowane jest na demokracji i pluralizmie, zakłada się tym samym, że żadna z wartości wyznawanych przez określone gremia nie może sobie rościć prawa do lansowania swoistej „tyranii wartości”. Temu też służy tolerancja. Nie może ona jednak oznaczać rezygnacji z prawdy, lecz jej sens musi tkwić w przeświadczeniu, iż w dążeniu do poznania prawdy należy dopuszczać wielość dróg.

                Spróbujmy zweryfikować tę ideę empirycznie. Zacznijmy od Polski. Katecheta w szkole w duchu tolerancji nie powinien pełnić funkcji wychowawcy klasy, gdyż istnieje niebezpieczeństwo indoktrynacji uczniów. Nie zauważa się jednak takiego niebezpieczeństwa powierzając wychowanie młodego człowieka zdeklarowanemu ateiście. Spróbujmy podpatrzyć inny kraj, dla przykładu Francję. Noszenie chust przez młode muzułmańskie dziewczyny jest odbierane jako zagrożenie laickiego charakteru państwa. Pomija się jednak zupełnie problem manifestowania innych poglądów zagrażających wprost funkcjonowaniu społeczeństwa. W ostatnim czasie zakaz ten usiłuje się przenieść na duchownych katolickich, którzy w szkołach usiłują manifestować najmniejsze przywiązanie do konkretnej religii.

                Przykład ostatni na skalę europejską. Komisja Parlamentu Europejskiego odrzuciła w ostatnich dniach kandydaturę prof. Rocco Buttiglione na unijnego komisarza. Powód: niewygodne poglądy na homoseksualizm. W imię tolerancji nie ogranicza się więc tych, którzy chcieliby siłą narzucić własne przekonania a ze skłonności uczynić naturę człowieka, lecz tych, którzy usiłują powiedzieć światu, że prawda istnieje a jej poznanie jest możliwe. Skoro zaś sam homoseksualizm jest pojęciem spornym, to czy w imię tej samej zasady komisja odrzuciłaby kandydaturę osoby o skłonnościach homoseksualnych? Tolerancja jest ważna, w społeczeństwie pluralistycznym wprost niezbędna. Co jednak jest jej celem i jakich granic przekroczyć nie może? Skoro tak daleko pluralistycznemu światu do obiektywnej prawdy, to może przynajmniej przyjąłby zasadę ochrony samej tolerancji i ustrzegł ją przed panoszącą się jej europejską odmianą laickiej nietolerancji?

Verified by ExactMetrics