Kategoria: miłość

Myśli słabej ciąg dalszy…

Bez miłości również nauka traci swą szlachetność, gdyż tylko miłość zapewnia badaniom ludzki wymiar. Słowa te wypowiedział papież Benedykt XVI podczas przemówienia w jednym z włoskich uniwersytetów (3 maja 2012 roku). Miłość ma bowiem na względzie człowieka. Jest też zakotwiczona w określonym systemie wartości, który ją zabezpiecza i precyzuje.

Ostatnie lata przyniosły nam dostatecznie dużo dowodów na to, że obiektywność nauki, pozbawiona wymiaru etycznego, traci faktycznie swoją obiektywność, gdyż jedną z płaszczyzn istniejących w sposób niepodważalny jest płaszczyzna wartości. Przykłady można by mnożyć. Podobnie dzieje się w sferze tzw. obiektywnego dziennikarstwa. Szuka się prawdy, ale na wzór dziecka szukającego zapałek. Dopóki nie wie jak je wykorzystać, może byłoby lepiej, gdyby ich nie znalazło? Szukamy prawdy, z którą potem nie wiemy co zrobić. Bo bez miłości prawda staje się bezwartościowa.

Sporo napisano już o myśli słabej. Sam poświęciłem temu kawałek swojego życia. Natomiast Benedykt XVI, w swoim stylu (bardzo precyzyjnym), wyraził to następująco: [Człowiek – przyp. JS] oślepiony skutecznością techniczną, zapomina o podstawowym wymiarze pytania o sens, uznając tym samym za nieważny wymiar nadprzyrodzony. Pozbawiona wspomnianego wymiaru myśl staje się słaba i coraz bardziej szerzy się osłabienie etyczne, które przysłania podstawowe odniesienia do wartości. Myśl staje się słaba, gdy nie ma zakotwiczenia w realnym świecie. Podmiot staje się słaby, gdy relacje, w które wchodzi stają się wirtualne.

A zatem miłość – ta pozornie mało realna rzeczywistość – potrzebna jest również poszukiwaniom naukowym. Bo to ona urealnia i ukonkretnia to, co z natury może być dobre i piękne, ale tylko wtedy, gdy jest podejmowane z umiłowania człowieka i ostatecznej racji istnienia – zarówno świata, jak i człowieka.

Bitwa o prawdę

Kościół potrzebuje oczyszczenia. Człowiek – każdy człowiek – również oczyszczenia potrzebuje. Jednak nie każde oczyszczenie prowadzi do prawdy, zwłaszcza wtedy, kiedy próbuje się oczyszczać wyłącznie innych ludzi. Oczyszczenie ma dwa pokłady: wewnętrzny i zewnętrzny. Pierwszy dotyczy grzechów i słabości człowieka wiadomych tylko Bogu. Drugi ma odniesienie do płaszczyzny zewnętrznej: grzechów publicznych, powodujących zgorszenie, podziały.

Czego się zatem obawiam w kolejnej próbie oczyszczania Kościoła (mam na myśli ostatnią książkę ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego)? Już samo twierdzenie „chodzi mi tylko o prawdę” brzmi dość dwuznacznie. W oczyszczeniu Kościoła nigdy nie chodzi tylko o prawdę. Zawsze chodzi o „prawdę w miłości”. Miłość zakłada drogę, trud, czasem wzięcie na siebie słabości drugiego człowieka. Gdyby więc nie rozgrywać sporu pomiędzy „chodzi mi tylko o prawdę” i „chodzi mi tylko o miłość”, można by dopowiedzieć „chodzi mi zawsze o człowieka”. O człowieka skrzywdzonego grzechem Kościoła, ale również o człowieka, który czyniąc zło zatracił w jakiś sposób siebie i potrzebuje również uzdrowienia.

Oczyszczanie Kościoła nie może też przypominać jakiejś niepisanej profesji. Obawiam się osób, które uczyniły z siebie dyżurnych „czyścicieli” Kościoła. Było już ich trochę w ostatnim czasie: Tomasz W., Stanisław O. czy Tadeusz B. Może warto zastanowić się przez chwilę do jakiego oczyszczenia się przyczynili? Nie stawiam oczywiście na równi z nimi ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego. Mam dla niego sporo szacunku, rozumiem też, że człowiek, który nacierpiał się w słusznej sprawie ma nieco inny stosunek do prawdy – inaczej mierzy czas jej poszukiwania. Ale w trosce o prawdę liczą się nie tylko intencje, ale również konsekwencje – te, które można i trzeba przewidzieć. Być może nie byłoby sprawy Galileusza czy Lutra, gdyby dali prawdzie czas, potrzebny czas na uczynienie jej w miłości.

Prawdy nie szuka się za wszelką cenę. Prawdy szuka się za cenę określoną, jaką jest miłość i dobro (prawdziwe!) drugiego człowieka. Człowiek nie jest bowiem miarą wszechrzeczy, a tym bardziej nie jest miarą prawdy.

Nie piszę tego przeciwko osobom poszukującym prawdy. Uważam, że wszelkie próby oczyszczania mają sens niezaprzeczalny. Umieszczając jednak na drodze do prawdy czas i miłość, pragnę tylko powiedzieć, że ja również cenię prawdę… Może tylko trochę inaczej rozumianą i szukaną.

„Polityka uczuć” czy „polityka tout court”?

Różne wspólnoty kierują się odmiennymi prawami. W zależności od linii pokrewieństwa i osobistych powiązań nieco inaczej układają się wtedy relacje pomiędzy miłością i sprawiedliwością. I źle się dzieje, kiedy te relacje zostają zachwiane. Dla przykładu, we wspólnocie małżeńskiej czy rodzinnej miłość stoi na pierwszym miejscu, potem dopiero jest sprawiedliwość. Ona jak gdyby zawiera się w miłości. I jak długo wspólnoty te są zdrowe, miłość pozostaje wystarczającym regulatorem. Kiedy doznaje ona poważnego uszczerbku, gdy musi w relacje wewnętrzne wejść ktoś trzeci (np. sąd), wtedy do głosu dochodzi sprawiedliwość jako minimalna zasada regulacji wzajemnych zobowiązań.

Zupełnie inaczej dzieje się w relacjach pracowniczych. Tu zasadą regulacji wzajemnych relacji i zobowiązań jest sprawiedliwość. Nie ma wtedy obowiązku dawania z miłości tego, co wynika ze sprawiedliwości, np. wynagrodzenia za pracę.

A polityka? Chociaż można i w niej mówić o miłości (np. miłość do Ojczyzny) to jednak nawet ta miłość jest regulowana sprawiedliwością i prawem (celowo taka kolejność, by nie wikłać zasad w bieżące spory). I tak, wywieszanie flagi państwowej, mobilizacja na wypadek wojny, podatki są regulowane sprawiedliwością i prawem.

W Polsce od pewnego czasu zaczęło być inaczej. Postawiono na głowie relację miłość-sprawiedliwość właśnie w sferze politycznej. Dobitnym tego przykładem jest życie po katastrofie smoleńskiej. Z jednej strony trudno odmawiać bliskim (nawet politykom) uczuć ludzkich w stosunku do swoich bliskich. W imię tych uczuć czasem można nieobiektywnie odczuwać rzeczywistość. Z drugiej strony nikt też nie ma prawa osobom tych uczuć odbierać. Co jednak zrobić, gdy odczuwająca osoba jest jednocześnie kimś bliskim dla ofiary i politykiem?

I tu wraca pytanie:  Polityka uczuć czy polityka tout court?

Z jednej strony, jeśli ktoś nie potrafi tego oddzielić, powinien zrezygnować z polityki (bo rozumiem, że nie można zrezygnować z bycia bliskim). Z drugiej jednak strony, ktoś drugi zajmujący się polityką, nie może własnych zaniedbań kwitować ośmieszaniem uczuć drugiej strony.

Co zatem zrobić. Podejść do polityki tout court. Bliski niech odpowie sobie czy jest w stanie stanąć ponad uczuciami i pomyśleć sprawiedliwie o rzeczywistości (oddając każdemu, co się jemu należy). Daleki z kolei, powinien wreszcie zrozumieć, że niezależnie od uczuć drugiej strony istnieją pewne zaniedbania, które trzeba rozliczyć w imię sprawiedliwości. I ból ani wyśmiewanie go niewiele tu zmieniają.

Czy będzie nas stać na takie postawy? Czy polityka nabierze wreszcie wymiaru troski o dobro wspólne nie tylko BLISKIEGO i DALEKIEGO, ale nas wszystkich, obywateli? Jeśli nie znajdziemy w sobie dość determinacji do uprawiania polityki tout court, pozostanie nam kontynuacja polityki uczuć. Tylko, że uczucia mają to do siebie, że jak szybko się zapalają, równie szybko się wypalają. A takie zapalanie/wypalanie nie wróży dobrze ani sytuacji bezpieczeństwa, ani dobru rodziny, ani dziurom w drogach, ani też wałom przeciwpowodziowym.

Zachęcam zatem do uprawiania polityki tout court, z odwagą mówiąc: nawet w Polsce!