Miesiąc: maj 2019

O pokoju – czyli jak zdefiniować nieprzyjaciela?

W najbardziej podstawowym rozumieniu pokój kojarzy się z proporcją przyjaciół do nieprzyjaciół. Gdy otaczają nas nieprzyjaciele odczuwamy brak pokoju. W otoczeniu przyjaciół czujemy się pełni pokoju. Czy jednak nieprzyjaciel to jakiś określony byt, niezależny od naszej świadomości? Ktoś powiedział, że człowiek różni się od zwierząt tym, że zwierzę nieprzyjaciela zabija, człowiek zaś definiuje. Można zdefiniować człowieka w taki sposób, że faktycznie cywilnie się go uśmierca.

Kim więc są nasi nieprzyjaciele? Kogo tak definiujemy i za co? Odpowiedzi na te pytania mogą wiele powiedzieć o naszym (braku) pokoju.

Nietzsche powiedział kiedyś, że aby uwierzył w naszego (chrześcijan) odkupiciela, musielibyśmy wyglądać na odkupionych. Gdyby szukać znaczenia łacińskiego terminu „odkupienie”, można wskazać między innymi na takie słowa jak coś co jest dotkliwe czy uciążliwe. Zatem odkupić to od-ciążyć od tego co uciążliwe. Również odkupić od nieprzyjaciół. Można rozumieć odkupienie na dwa sposoby: po ludzku – odkupić (wyzwolić) niwelując nieprzyjaciela, po chrześcijańsku – dać się odkupić, to znaczy pozwolić, aby Ktoś wziął na siebie to, co dotkliwe w danej sytuacji, z czym człowiek sam nie potrafi sobie poradzić.

A czy chrześcijanie dzisiaj wyglądają na odkupionych? Łatwo Ewangelię głosić, trudniej jej słuchać, zwłaszcza od innych. Może dać się odkupić, to w spotkaniu z człowiekiem nie stawiać na to, co mamy mu do powiedzenia, ale na to, co on chce powiedzieć nam. Może nawet Kościół jest nie tylko do mówienia, ale i do słuchania?

Może właśnie to daje prawdziwy pokój, którego nie może dać świat i nie da żadna instytucja sprowadzona do ludzkiej zdolności pojmowania człowieka i pokoju.

„Nowość” nowego przykazania

W większości języków europejskich „nowość” została sprowadzona do jednego słowa. „New”, „nuevo”, „nuovo”, „neu”. Z pomocą – w biblijnym rozumieniu nowości – może przyjść język francuski, który zachował rozróżnienie na „nouveau” i „neuf”, Pierwsze oznacza, że coś jest nowe co do formy, młodsze, kolejne. Drugie oznacza, że coś jest naprawdę nowe, to znaczy oryginalne. Przekładając to na praktyczny język można powiedzieć, że – mówiąc nowy – ktoś kupił nowy fabrycznie i technologicznie model samochodu, ale może to również oznaczać, że okazyjnie kupił stary samochód i teraz ma nowy dla niego.

„Nowość” nowego przykazania… Koncepcja bóstwa w dawnych wierzeniach polegała na tym, że bóstwo obdarowywało „czymś” człowieka. „Nowość” chrześcijaństwa z kolei podkreśla, że Bóg stał się człowiekiem (w pełni), by człowiek mógł się przebóstwić (pięknie wyraża to prawosławna idea „theosis”). Idea ta jest na tyle nowa, że kiedy w Ewangelii według św. Jana tłumy usłyszały, że Jezus da im swoje ciało (siebie) na pokarm, zaczęły odchodzić.

Wolimy otrzymywać „coś” z tego, co należy do kogoś i wolimy dawać „coś” z naszego komuś. Trudno dawać siebie. Trudno przyjmować kogoś, łatwiej przyjąć „coś” od „kogoś”. W takim kontekście można powiedzieć, że przykazanie jest stare i nowe jednocześnie. Stare, bo kto nie słyszał o miłości; nowe, bo nigdy nie słyszał o takiej.

Z wiarą jest podobnie jak z małżeństwem. „Stary” Bóg jest jak „stara” żona czy „stary” mąż. Zgrała się forma, postarzało się ciało. Nowe kojarzy się z nowym, czyli ze zmianą. I zamiast odkryć nowe w starym, kupujemy „nowy” telewizor dla podtrzymania „starego” małżeństwa. Zamiast odkryć nowe w „starym” Bogu, wymyślamy „nowe” akcje duszpasterskie. Im więcej „nowego” co do formy, tym więcej staroci pozostaje. Jeśli w produkcji nie stawia się na jakość „starego”, lecz na nieustanną wymianę „nowego”, wtedy łatwo zaśmiecić świat „nowym – starym”. Tak zaśmieca się świat rzeczy, ale podobnie zaśmieca się świat osób.

Ekspansja – słowo mocno związane z nowym. Mamy dwa jej typy: ekspansja ekstensywna (w przestrzeni, ilości, formie – jak bakterie) oraz ekspansja intensywna (jakościowa). Jeśli podtrzymamy nowość formy, szybko zestarzeje się każda idea. Jeśli postawimy na jakość relacji – jakość jest zawsze w cenie.

Może za bardzo chciano nowych form, tłumaczeń, rozumienia, a zapomniano o niezmiennej oryginalności przykazania. Zamiast dać siebie, dawano swoje. I – jak pokazało życie – dzielenia się swoim świat ma już dosyć. Pora podzielić się sobą.